31.01.20

Κύριε Πρόεδρε, Μακαριώτατε, κυρίες και κύριοι,

«Είμαστε όλοι Έλληνες. Οι νόμοι και η λογοτεχνία μας, η θρησκεία και οι τέχνες μας -όλα έχουν τις ρίζες τους στην Ελλάδα. Και ο σύγχρονος Έλληνας κληρονόμησε από τους προγόνους ευαισθησία, ταχύτητα αντίληψης, ενθουσιασμό και θάρρος».

Είναι γραμμές από τον πρόλογο του ποιήματος «Ελλάς» του μεγάλου Άγγλου ποιητή Percy Shelley που εκδόθηκε το 1822 και τα έσοδά του δόθηκαν για την Επανάσταση. Λόγια που αποδεικνύονται προφητικά.

Γιατί οι σύγχρονοι Έλληνες πράγματι αξιοποιήσαμε τα χαρακτηριστικά που περιγράφουν. Και πετύχαμε να χτίσουμε ένα ισχυρό, δημοκρατικό κράτος. Που συνδυάζει την ατομική ελευθερία και δράση με τη διαρκή προσπάθεια για κοινωνική δικαιοσύνη.

Ο Shelley πέθανε την ίδια χρονιά που κυκλοφόρησε το ποίημά του, το 1822. Δεν πρόλαβε να δει τη νίκη του Αγώνα, θαύμασε όμως το μεγαλείο του που μένει ζωντανό εδώ και 200 χρόνια, όχι ως στοιχείο μουσειακό, αλλά ως γόνιμο καύσιμο στη διαδρομή του Έθνους.

Ακριβώς γι’ αυτό υποδεχόμαστε την επέτειο των δύο αιώνων ως μία εξέλιξη διαρκείας. Γιατί το 1821 είναι μια στιγμή ρήξης και ταυτόχρονα είναι μια στιγμή ιδρυτική: Σε μία Ευρώπη της Ιεράς Συμμαχίας ξεσπά κι επικρατεί τελικά ένα εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα. Και εννέα χρόνια μετά, αποκτά δομές και συγκροτείται σε κράτος.

Τα 200 χρόνια, λοιπόν, της Ελληνικής Επανάστασης αξίζει να τα προσεγγίσουμε με πολλούς τρόπους, στο δυνατό φως της ιστορικής εμπειρίας, υπό το σοφό πρίσμα των διδαγμάτων της. Αλλά και με πυξίδα τη θετική προβολή για το μέλλον.

Πρόκειται, με άλλα λόγια, για μία σημαντική στιγμή, μία σημαντική ευκαιρία τολμηρού απολογισμού αλλά και ζωογόνου περίσκεψης. Αναστοχασμού και σίγουρα εθνικής αυτογνωσίας. Πρόκειται, θα έλεγα, για μία επαναγνωριμία με τον συλλογικό μας εαυτό που θα προσφέρει μια σημαντική ευκαιρία στην πατρίδα μας. Να ανασυνταχθεί εσωτερικά αλλά και να επανασυστηθεί, με μια σύγχρονη ταυτότητά, στην Ευρώπη και στον κόσμο.

Αυτοί οι δύο αιώνες που μεσολάβησαν αποτελούν βήματα που, εξάλλου, βάδισε όλος ο πολιτισμένος κόσμος. Και αφορούν κάθε πολίτη που αναγνωρίζει και ακολουθεί αυτό το υπόγειο και συχνά δυσδιάκριτο νήμα, το οποίο συνδέει τη Δημοκρατία της αρχαίας Ελλάδας με τον πόθο για Ελευθερία του 19ου αιώνα. Και έπειτα γεφυρώνει τις διεκδικήσεις του 20ού αιώνα με τις προκλήσεις του 21ου αιώνα. Γιατί το νόημα του 1821 είναι διαρκές και οικουμενικό.

Αυτό το νόημα διατρέχει ήδη τους δύο αιώνες ελεύθερου βίου των Ελλήνων. Διαποτίζοντας τις πολιτικές κατακτήσεις του έθνους και την μακρά, άλλοτε επώδυνη και πάντοτε συναρπαστική συγκρότησή του σε κράτος.

Ένα κράτος που -δεν πρέπει να ξεχνάμε- υπήρξε πρωτοπόρο σε κάθε στροφή της πολυκύμαντης ιστορίας του. Όταν στην Ευρώπη, ακόμα, κυριαρχούσαν οι δυναστείες, οι Εθνοσυνελεύσεις της Επανάστασης καταρτίζουν, ήδη, φιλελεύθερα συντάγματα.

Όταν ξεσηκώνονται για Δημοκρατία και Ισότητα οι λαοί της Ευρώπης, το 1848, η καθολική ψηφοφορία μετρά ήδη τέσσερα χρόνια ζωής σε αυτήν τη μικρή χώρα στην άκρη της Ευρώπης. Και όταν στη Γαλλία του 1870 πασχίζουν να στήσουν την Δημοκρατία, στην Ελλάδα ο βασιλιάς αποδέχεται την Αρχή της Δεδηλωμένης.

Αυτή η πολιτικά πρωτοπόρα Ελλάδα κατόρθωσε σε ένα άλλο επίπεδο να προσαρτήσει, πάντα με τις κατάλληλες συμμαχίες, νέες επαρχίες στην επικράτεια. Να ενσωματώσει όλους σχεδόν τους Έλληνες στον εθνικό κορμό. Πλήρωσε, βέβαια, ένα υψηλό τίμημα, με την απώλεια ιστορικών εστιών του Ελληνισμού. Χωρίς να λείψουν και οι μαύρες σελίδες: Οι δικτατορίες, οι διχασμοί και κυρίως οι εμφύλιες διαμάχες.

Στους αιώνες που πέρασαν γευτήκαμε εθνικούς θριάμβους και δοκιμαστήκαμε μέσα από σκληρές αποτυχίες. Προοδεύσαμε, όμως, και μέσα από τον πόλεμο και -κυρίως- μέσα από την ειρήνη.

Με οδηγό τη φιλοπατρία των αγωνιστών, με αγώνα σκληρό, μετατρέψαμε μια μικρή οθωμανική επαρχία σε ένα κράτος-πρότυπο της Βαλκανικής. Και οργανώσαμε μία κοινωνία δεκτική σε κάθε καινοτομία και έτοιμη για κάθε νέo στοίχημα.

Οι παππούδες μας πέτυχαν την εθνική ολοκλήρωση σε ένα ομοιογενές εθνικό κράτος. Οι πατεράδες μας ολοκλήρωσαν τον μετασχηματισμό της οικονομίας, βγάζοντας τη χώρα από τη φτώχεια. Η δική μας γενιά αντιμετώπισε, με τη σειρά της, μια πρωτοφανή οικονομική κρίση και τις κοινωνικές της συνέπειες. Και έχει το χρέος, πια, να φέρει τη χώρα σε κοινό βηματισμό με τις νέες γεωπολιτικές προκλήσεις. Ώστε να παραδώσει στα παιδιά μας, μια νέα, μια καλύτερη, Ελλάδα.

Αυτό το πνεύμα διέπει και την παρούσα πρωτοβουλία. Να αναδείξει την εθνική μας επιτυχία μέσα από μία πολυτάραχη αλλά, ταυτόχρονα, ελκυστική διαδρομή δύο αιώνων. Με τον σεβασμό που αρμόζει στην κληρονομιά μας και με το δέος που ταιριάζει σε εκείνους που την οικοδόμησαν.

Δεν νομίζω ότι μπορεί να υπάρξει καλύτερη τιμή στο 1821 από την ανάδειξη της τελικής δικαίωσης του αγώνα: Της δημιουργίας ενός σύγχρονου, συμπαγούς και δημοκρατικού εθνικού κράτους.

Κυρίες και κύριοι,

Καλούμαστε, ως κυβέρνηση αλλά και ως πολίτες, να απαντήσουμε με επιτυχία στην πολλαπλή επιταγή που συνδέεται με τον εορτασμό της εθνικής μας παλιγγενεσίας.

Να αρθούμε στο ύψος των περιστάσεων, να ικανοποιήσουμε τα νέα ζητούμενα: Την υποχρέωση καλλιέργειας της ιστορικής αυτογνωσίας και της εθνικής μνήμης. Και τη συστηματική πλέξη της κοινωνικής ενότητας με την κριτική γνώση. Όπως, βέβαια, και του ανοίγματος των ελληνικών οριζόντων στο σύγχρονο κόσμο, με τη σταθερή ψυχική θωράκιση της εθνικής κοινότητας.

Όλα αυτά προϋποθέτουν την ενεργό συμμετοχή όλων. Σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν μονοσήμαντη κρατική αρμοδιότητα. Γι’ αυτό -αγαπητέ κ. Μάνο- η κυβέρνηση στέκεται αρωγός στην Πρωτοβουλία 1821-2021. Έχουμε μεγάλη εμπιστοσύνη στο κύρος, στον ζήλο όλων των εμπλεκόμενων φορέων, των 14 Ιδρυμάτων που συγκροτούν αυτή τη σημαντική πρωτοβουλία. Καθώς τα 200 χρόνια από τον ξεσηκωμό δικαιωματικά αποτελούν υπόθεση ολόκληρης της κοινωνίας, όλων των πολιτών.

Για να γίνει αυτή η επέτειος μία μεγάλη γιορτή. Μία ευκαιρία για αναστοχασμό, για αποτίμηση των δύο αιώνων του ελεύθερου βίου μας. Αλλά και μία ευκαιρία να δείξουμε στους φίλους μας στον κόσμο το νέο πρόσωπο της ρωμαλέας, της ζωντανής Ελλάδας.

Αυτό το πνεύμα αντανακλάται και στη συγκρότηση της Εθνικής Επιτροπής για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Επανάσταση. Η πρόεδρός της διαθέτει αξιοζήλευτη εμπειρία στο σχεδιασμό και στην υλοποίηση πρωτοβουλιών μεγάλου βεληνεκούς.

Και τα μέλη της, άνθρωποι με ξεχωριστή πορεία στον ακαδημαϊκό, στον επιστημονικό, στον επιχειρηματικό χώρο, αλλά και προερχόμενοι από όλα τα δυναμικά κομμάτια της ελληνικής της κοινωνίας, θα εισφέρουν τη δική τους πολύτιμη ματιά και πείρα.

Πολλοί, μάλιστα, εμπλέκονται ενεργά στις 120 δράσεις που θα ξεδιπλωθούν σε ορίζοντα τριετίας από την Πρωτοβουλία 1821-2021, για τις οποίες θα ακούσουμε πολλά περισσότερα σε λίγο. Και πάλι λοιπόν ένα μεγάλο, ένα θερμό ευχαριστώ στον Γιάννη Μάνο για την ιδέα του να φέρει στο ίδιο τραπέζι τα 14 ιδρύματα που συμμετέχουν στην Πρωτοβουλία. Βεβαίως χαιρετίζω τον ενθουσιασμό που επέδειξαν για να καταρτίσουν, τελικά, ένα αληθινό καλειδοσκόπιο εκδηλώσεων που εκτείνονται στον πολιτισμό, στην τέχνη, στα γράμματα και στην επιστήμη.

Πρέπει να τονίσω στο σημείο αυτό ότι αποστολή της κυβέρνησης είναι να πλαισιώνει, να στηρίζει τις δημιουργικές δυνάμεις και τα οράματά τους. Όχι να χειραγωγεί πατερναλιστικά ή να υπαγορεύει επιτακτικά. Η κυβέρνηση δημιουργεί, με άλλα λόγια, μια ομπρέλα, το πλαίσιο, που θα αγκαλιάσει κάθε γόνιμη πρωτοβουλία και θα της δώσει τον ζωτικό χώρο για να καρποφορήσει.

Να θυμίσω, σαν μια τελευταία αναδρομή στους δύο αιώνες της ελεύθερης ζωής των Ελλήνων, ότι η πατρίδα μας πρόκοψε και προόδευσε όταν οι θεσμοί και οι πολίτες, το κράτος και η κοινωνία, βρέθηκαν σε μία δημιουργική όσμωση.

Και αυτό το σημαντικό βήμα κάνουμε σήμερα. Καλωσορίζουμε την Πρωτοβουλία 1821-2021, πεπεισμένοι ότι θα συμβάλλει καίρια στις δράσεις που ήδη προγραμματίζονται από την Εθνική Επιτροπή Ελλάδα 2021. Μία θεσμική υποχρέωση της Πολιτείας, που προχωράμε στη υλοποίησή της όσο το δυνατόν ταχύτερα.

Η ανάδειξη πτυχών της Εθνικής Παλιγγενεσίας -αλλά και της μετέπειτα ιστορίας μας- μπορεί και επιβάλλεται να προέλθει από διαφορετικούς φορείς. Σε σύμπλευση και συναντίληψη με τις προγραμματικές κατευθύνσεις που ήδη έχουν τεθεί και σε εναρμόνιση με έναν εθνικό προγραμματισμό. Ώστε να ενθαρρυνθεί, γιατί όχι, μια «δημιουργική άμιλλα», ένας γόνιμος ανταγωνισμός από τον οποίο μόνο οφέλη μπορούμε να προσδοκούμε.

Είμαι βέβαιος ότι με τη συμπαράσταση, με την υποστήριξη όλων μας, αυτό το συνολικό έργο θα αποδειχθεί εξαιρετικά παραγωγικό. Όλες οι δράσεις, μικρές, μεγάλες, θα οδηγήσουν στο κοινό ζητούμενο: Μια επέτειος από το ένδοξο παρελθόν να γίνει αφετηρία ενός αισιόδοξου μέλλοντος. Και όπως έγραψε ο ποιητής, πάντα με ευαισθησία, με ενθουσιασμό και με θάρρος.

Και πάλι συγχαρητήρια, σας ευχαριστώ πολύ.