ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ & ΥΠΟΤΡΟΦΙΕΣ
Αντίστοιχες μέθοδοι εφαρμόζονται από καιρό διεθνώς, αλλά δεν έχουν εφαρμοστεί ακόμα στην Ελλάδα και εδώ είναι η βασική καινοτομία του έργου.
Δράση για την προστασία της υποβρύχιας πολιτιστικής κληρονομιάς από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής
Όλα τα Ινστιτούτα του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών υλοποιούν προγράμματα και δράσεις με διεθνή αναγνώριση και σημαντικό επιστημονικό και κοινωνικό αντίκτυπο στις κατευθύνσεις της μελέτης του περιβάλλοντος, της υγείας και της κλιματικής αλλαγής. Μάλιστα πολλά από αυτά με διεπιστημονικό χαρακτήρα και καινοτόμες μεθοδολογίες. Στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας ’21, συνεχίζοντας τη μακρόχρονη σύνδεσή του με το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών, το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη πρόκειται να υποστηρίξει μια δράση με έμφαση στην προστασία της υποβρύχιας πολιτιστικής κληρονομιάς από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Επιστημονική υπεύθυνη του ερευνητικού αυτού έργου είναι η Δρ. Χαρίκλεια Παπαγεωργιάδου, Διευθύντρια Ερευνών.
Η υποβρύχια, ή αλλιώς ενάλια, πολιτιστική κληρονομιά απειλείται από την αύξηση της θερμοκρασίας, τη μεταβολή του pH και της αλατότητας του νερού και την επιδείνωση των ακραίων καιρικών φαινομένων, που προκαλούνται από τις κλιματικές αλλαγές. Λόγω της ιδιαιτερότητας των ευρημάτων αξίζει να διερευνηθεί η εφαρμογή εξειδικευμένων μεθόδων για την in situ προστασία υποβρυχίων αρχαιολογικών και ιστορικών ευρημάτων. Μέθοδοι που εφαρμόζονται στο εξωτερικό, όχι όμως ακόμα στην Ελλάδα και εδώ είναι η βασική καινοτομία του έργου.
Πιο συγκεκριμένα, στις νησίδες απέναντι από την Κάσο -γνωστές ως Κασονήσια- έχουν καταγραφεί στο πλαίσιο του ερευνητικού έργου της Ενάλιας Αρχαιολογικής Έρευνας στην Κάσο που υλοποιείται από το 2019 από το Ινστιτούτο μας, σε συνεργασία με την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού ευρήματα με μεταλλικό πυρήνα. Πρόκειται για άγκυρες, κανόνια κ.ά. στα οποία η ερευνητική ομάδα θα εφαρμόσει την μέθοδο επί τόπου καθοδικής προστασίας (cathodic protection) υποβρυχίως. Τα ευρήματα χρονολογούνται μεταξύ του 6ου και 20ού αιώνα και ορισμένα από αυτά φαίνεται να σχετίζονται με τα γεγονότα της επανάστασης του 1821. Η υλοποίηση αυτής της ηλεκτροχημικής μέθοδου δεν απαιτείται ανέλκυση ή μετακίνηση των ευρημάτων και μειώνει σχεδόν σε μηδενικό βαθμό τον ρυθμό διάβρωσης κάθε αντικειμένου, παρατείνοντας έτσι τον χρόνο ζωής και διατήρησής του. Είναι αναγκαίο να σημειωθεί ότι η μέθοδος πληροί τα κριτήρια της σύμβασης της UNESCO για την Προστασία της Ενάλιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς (2001).
Μέσα από την καταγραφή και τεκμηρίωση της εφαρμογής της παραπάνω μεθόδου στην Κάσο, τις ερευνητικές αναφορές και τις δημοσιεύσεις του έργου θα έχουμε ένα δοκιμασμένο παράδειγμα προστασίας στην Ελλάδα, ενώ παράλληλα θα αναδειχθούν ευρύτερα ζητήματα διάβρωσης και καταστροφής των ενάλιων αρχαιοτήτων από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Πτυχές ιδιαίτερης σημασίας για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας, αν αναλογιστούμε το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού βυθού ως μια διαρκή και εν εξελίξει ανασκαφή.
